Terug naar Beeldschoon Schijndel

 

BEELDSCHOON SCHIJNDEL

 

Ten geleide

 

In zijn boek "Schijndel, historische verkenningen" brengt Pater Wiro Heesters onop­houdelijk tot uiting, dat Schijndel in zijn historie zeer vaak in armoedige omstandighe­den verkeerde.

Pater Wiro spreekt in onderdeeltitels van zijn boek over een zorgelijk bestaan, over het lief en leed in een verarmde gemeenschap, over de armoede in de tijd na 1850.

Op het einde van de vorige eeuwen in het begin van de onze kwam daarin wel verbetering, zij het dat allerlei ontwikkelingen en calamiteiten in de eerste helft van onze eeuw een groei naar welzijn en welvaart in de weg stonden. De tweede wereld­oorlog was een angstig voorbeeld van die calamiteiten. Schijndel kwam er na 1944 weer bovenop, de wederopbouw werd met kracht ter hand genomen, de groei naar welvaart en welzijn kwam ook hier na 1955 op gang. Hard werken en achterstand in huisvesting en materiële verzorging inhalen waren de nauwelijks uitgesproken parolen in de vijftiger en zestiger jaren. Gelukkig werden culturele inspanningen in de na­oorlogse jaren door b.v. muziek en toneel, scholing en bibliotheekwerk, niet achter­wege gelaten. De Schijndelaar was echter niet gewend, zijn eigen erf of het gemeente­lijk bezit van wat meer dan de normale aankleding te voorzien. Geen luxe in de vorm van kunstuitingen.

 

Het was burgemeester G.M. Scholten, die na zijn komst in 1976 uitdrukkelijk veel aandacht vroeg voor een wat andere aankleding van gemeentelijke gebouwen en van de gemeente zelf. Hij constateerde b.v. dat het gemeentehuis, een gebouw van niet veel meer dan 15 jaren oud, uitermate sober was ingericht en aangekleed overeen­komstig de Schijndelse levensstijl van de vijftiger jaren. Hij kreeg het gemeentebestuur op zijn hand zodat aan inrichting en aankleding van het gemeentehuis op korte termijn aandacht en gelden werden besteed.

 

In 1977 besloot de gemeenteraad, op voorstel van het college van burgemeester en wethouders (in dat college beheert burgemeester Scholten de portefeuille van kunst­zaken) ten laste van de algemene middelen van de gemeente een fonds "Verfraaiing gemeente" in te stellen. In het fonds werd in de jaren 1976 tot en met 1981 jaarlijks niet minder dan f 50.000,- gestort. In de jaren 1982 en 1983 werd het bedrag terugge­bracht tot f 30.000,-, om redenen van algemene bezuinigingen. In 1984 en 1985 werd telkens f 15.000,- gestort, terwijl sedert 1986 het bedrag werd verhoogd tot f 20.000,-.

 

Behalve uit het fonds "Verfraaiing gemeente" kan de gemeente Schijndel ook beschik­ken over een fonds, dat gevoed wordt door daarin van elke m2 verkochte woning­bouwgronden, voorzover toegestaan f 2,- later verhoogd tot f 2,50 te storten.

Aldus kan vanaf 1977 gewerkt worden aan wat dan in een woord "Verfraaiing" van de gemeente genoemd wordt. De werkwijze werd vrij eenvoudig gehouden; geen om­vangrijke commissies kwamen eraan te pas. Burgemeester Scholten zelf trok de kar, daarbij bestuurlijk geschraagd door de besluitvorming in het college van burgemees­ter en wethouders.

Met de fractievoorzitters uit de gemeenteraad werd wat de grote lijnen betreft steeds voeling gehouden. Deze manier van werken werd hier en daar nog wel eens bekriti­seerd: kunstaanmaak en kunstaankoop zou in een veel bredere kring bediskuteerd moeten worden.

 

Wat er van zij, in de loop van de afgelopen 10, 12 jaren kwam een ware stroom van zeer gevarieerde kunstuitingen naar Schijndel toe.

We sommen hier op:

* 4 bronzen beelden, recht uit het leven gegrepen, uitbeeldende de drie KKK's: de klompenmaker, de kaarsenmaker en de kousenbreister, aangevuld met de hoppluk­ker. In deze serie passen eveneens de bronzen beelden de reepmaker en de schaapscheerder;

* bronzen beelden die doelbewust duiden op het Schijndelse gebeuren: de Fietsstart, Scout en scoutess, Sleutje's spook, de Harmonie, het Gesprek, de Betweters, de Kloek, Nieuw Leven, Antonius met het varken, Balans, Man en Vrouw, Samen­gaan;

* bronzen beelden die alleen maar aangenaam zijn om naar te kijken, zoals de Omhel­zing, de Centaur, Europa en de stier (2x), de Vrouwentors, Chinees meisje, Pierrot, Leda en de zwaan, Leunende vrouw, Zilverreiger, Jong meisje, Nachtvlucht, Paard en ruiter, Vogelmeisje, Rond figuur;

* bronzen, die een speciale betekenis hebben of een persoon uitbeelden, zoals het borstbeeld van hare majesteit koningin Beatrix, Monument voor de eerste kus, 5 bronsplastieken in het gemeentehuis;

* gouaches, olieverfschilderijen, etsen, wandkleden, aquarellen, historische kaarten, kleireliëf in 8 panelen, stemvaas, engelen in steen;

* bijdrage in de kosten van de beiaard in de Sint Servatiustoren;

* bijdrage in de kosten van een grammofoonplaat van de Schijndelse musicus Hans de Jong.

 

In woord en beeld wordt in dit boek aan ongeveer 40 objecten in brons aandacht besteed.

 

Hoe ging de selectie in de afgelopen 10, 12 jaren in zijn werk?

Vaak werd doelbewust een kunstenaar aangezocht - van wie elders werk te zien was en die concreet gevraagd werd - dit of dat in brons uit te beelden, zoals b.v. aan Niek van Leest opdracht werd gegeven vier, voor $chijndel kenmerkende beroepen uit te beel­den of zoals Mieke Coppens-Frehe werd aangezocht, de reepmaker uit te beelden. Frank Letterie schiep aldus de schaapscheerder. Of er werd gezocht naar de kunste­naar, die een opdracht kreeg een Schijndels gebeuren tot expressie te brengen, zoals b.v. gebeurde met de Fietsstart van Jits Bakker, Scout en scoutess van Marga Brey, Sleutje's spook van André Lassen, de Harmonie van Hans Goddefroy, de Kloek van Dolf Wong, Antonius met het varken van Niel Steenbergen, Balans van Frank Rosen, Samengaan van Bob Stolzenbach en Nieuw leven van Ru van Rossem.

Het kwam ook voor, dat reeds bestaande kunstwerken werden aangekocht in verband met Schijndel's wel en wee, zoals b.v. in het geval van de Betweters in de raadzaal van Tjikkie Kreuger, het Gesprek van Pieter d'Hont, Man en vrouw van Peter Erftemeijer.

In een aantal gevallen viel spontaan de naam van een kunstenaar en werd hem ge­vraagd, een beeld in brons naar eigen kunstinzichten te maken. We noemen hier de Fluitspelende Centaur van Fons Bemelmans, van wie nadien nog uit de bestaande collectie Europa en de stier werd aangekocht. We vermelden verder de Nachtvlucht van Theresia van der Pant.

Voorts bieden de galeries, de kunstzalen, de beeldentuinen of het atelier van de kuns­tenaar goede gelegenheden tot kunstaankoop. We noemen hier:

- Omhelzing, Frans Deeleman,

- Vrouwentors, Maria Glandorf,

- Chinees meisje, Agnes Berck,

- Pierrot, Eric Claus,

- Leda en de zwaan, Jos Oehlen,

- Rond figuur, Jos Oehlen,

- Leunende vrouw, Charlotte van Pallandt,

- Zilverreiger, Evert den Hartog,

- Europa en de stier, Evert den Hartog,

- Jong meisje, Geurt Brinkgreve,

- Paard en ruiter, Anke Beekmeijer,

- Vogelmeisje, Arend Soerink,

- 5 bronsplastieken, Wil! Landman - Joris Gaymans.

 

De bronzen buste van koningin Beatrix werd in opdracht van het gemeentebestuur vervaardigd door Anneke van der Horst, terwijl het monument voor de eerste kus spontaan te koop werd aangeboden door de Schijndelse kunstenares Karin Colen.

Enkele wandkleden werden speciaal in vrije opdracht vervaardigd, zoals b.v. het wandkleed van Liesbeth Lehr, in de raadzaal en de Spaanse mantel van Aurelia Munoz te Barcelona. Van laatstgenoemde kunstenares werd in een persoonlijk con­tact te Barcelona het wandkleed in de trouwzaal, Construcción, aangekocht.

Schilders als Frans Manders, Kees Bol, Dorus van Oorschot en Toine van de Vorsten­bosch vervaardigden schilderijen in opdracht van het gemeentebestuur. Van andere schilders werd bestaand werk aangekocht, zoals b.v. van Gerrit Neven, Kees Verwey, Jan van Diemen en Joop van den Broek.

De stemvaas in keramiek maakte Geert Schröder voor de gemeente Schijndel, voor de technische school ontwierp Hans Claesen zijn 8 kleipanelen. Tot slot verdient de bijdrage uit de kunstpot voor de aankoop van Schijndel's beiaard de aandacht.

 

Al met al een ware lusthof der muzen, de moeite en het geld waard, een goede investering voor de toekomst.

 

Niet altijd behoefde de gemeente zelf in haar fondsen te tasten bij de kunstverwerving. De Mallejan van Frank Letterie was een schenking van houtbedrijf Van Swaaij en het Paardehoofd van Arthur Sproncken kwam op zijn sokkel in Schijndel terecht dankzij het 25-jarig bestaan van Van Tartwijk Bouwbedrijven. Gelijktijdig met het verschijnen van dit boekwerk werd in de woonwijk Plein, ter hoogte van de voormalige fabrieken van Jansen de Wit, de Sirene van Nic Jonk onthuld als blijk van waardering voor de Schijndelse gemeenschap van Amev Ontwikkeling Maatschappij N.V. Ook werd nogal eens een beroep gedaan op de Rijksdienst Beeldende Kunst, waardoor kunstwerken in velerlei vorm aan de gemeente Schijndel in bruikleen werden afgestaan.

 

Dit boek, product van eensgezindheid van allen, die de woonwijk Plein gestalte heb­ben gegeven, uitgegeven onder auspiciën van de gemeente Schijndel, zal voor velen, die het onder ogen krijgen, een aangename bron van kunstvreugde zijn.

 

Schijndel, september 1988

 

 

 Terug naar Beeldschoon Schijndel